India Pakistan Wars History- जाणून घ्या. 1947-48 काश्मीर युद्ध, 1965 चे युद्ध, 1971 चे बांगलादेश मुक्ती युद्ध आणि 1999 कारगिल युद्धाची कारणे, घडामोडी व परिणाम यांची सविस्तर माहिती मराठीत.”
भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात झालेले युद्धांचा संपूर्ण इतिहास-India Pakistan Wars History
भारत आणि पाकिस्तान हे दोन्ही देश 1947 मध्ये ब्रिटनकडून स्वतंत्र झाले. मात्र ब्रिटिशांनी आखलेली फूट – हिंदूंचा भारत आणि मुस्लिमांचा पाकिस्तान – या विभाजनामुळे दोन्ही देश सुरुवातीपासूनच शत्रुत्वाचे झाले. विभाजनाच्या वेळी लाखो हिंदू, मुस्लिम आणि शीख यांचा अमानवी संहार झाला, असंख्य लोकांना आपली घरे, जमीन-जुमला सोडून पळावे लागले. तेव्हापासून दोन्ही देशांमध्ये तणाव सुरू झाला आणि 1947 पासून आजपर्यंत चार मोठी युद्धे लढली गेली आहेत.
या युद्धांना सामूहिक नाव दिले जाते – भारत-पाकिस्तान युद्ध. चला तर आता आपण एक-एक करून या युद्धांचा इतिहास पाहूया.
१. 1947-48 चे पहिले भारत-पाकिस्तान युद्ध (प्रथम काश्मीर युद्ध)
भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर जम्मू-काश्मीरचे हिंदू शासक महाराजा हरिसिंह स्वतंत्र राहू इच्छित होते. परंतु ऑक्टोबर 1947 मध्ये पाकिस्तानने काश्मीरमध्ये कबायली हल्लेखोर पाठवले. त्यांनी हत्याकांड सुरू केले व काश्मीरच्या मोठ्या भागावर कब्जा केला.
या परिस्थितीत महाराजा हरिसिंह यांनी ‘इन्स्ट्रुमेंट ऑफ ऍक्सेशन’ या दस्तऐवजावर सही करून काश्मीर भारतात विलीन केला. India Pakistan Wars History (1947-1999)लगेचच भारतीय सैन्य काश्मीरमध्ये दाखल झाले आणि पाकिस्तान समर्थित हल्लेखोरांना मागे ढकलले.
- हा संघर्ष जवळपास सहा महिने चालला.
- जानेवारी 1949 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या मध्यस्थीने युद्धबंदी झाली.
- युद्धानंतर पाकिस्तानने काश्मीरचा काही भाग ताब्यात ठेवला ज्याला आज आपण पाक-व्याप्त काश्मीर (PoK) म्हणतो.
या पहिल्या युद्धामुळे भारत-पाकिस्तान संबंध कायमस्वरूपी बिघडले.
२. 1965 चे दुसरे भारत-पाकिस्तान युद्ध
1947 नंतरही काश्मीरचा प्रश्न कायम राहिला. पाकिस्तानने भारताची कसोटी पाहण्यासाठी 1965 मध्ये ‘ऑपरेशन जिब्राल्टर’ सुरू केले. त्यांनी आपल्या सैनिकांना नागरीकांच्या वेशात काश्मीरमध्ये घुसवून दंगल भडकवण्याचा प्रयत्न केला.
भारतीय सैन्याने पाकिस्तानच्या या डावाला तोंड दिले आणि थेट पाकिस्तानमध्ये प्रवेश करून हाजीपीर पास जिंकला. दोन्ही देशांच्या हवाई दलांनीही एकमेकांवर हल्ले केले.
- युद्ध २२ दिवस चालले.
- दोन्ही बाजूला मोठे जीवितहानी झाली.
- अखेरीस संयुक्त राष्ट्रांच्या हस्तक्षेपाने युद्धबंदी जाहीर झाली.
यानंतर भारताचे पंतप्रधान लालबहादुर शास्त्री आणि पाकिस्तानचे राष्ट्राध्यक्ष अयूब खान यांनी ताश्कंद येथे करार केला.
३. 1971 चे तिसरे भारत-पाकिस्तान युद्ध (बांगलादेश मुक्ती युद्ध)
1971 मध्ये भारत-पाकिस्तान युद्धाचे मूळ कारण होते – बांगलादेशाची निर्मिती.
त्या काळी पाकिस्तानचे दोन भाग होते – पश्चिम पाकिस्तान आणि पूर्व पाकिस्तान (आजचा बांगलादेश).
पूर्व पाकिस्तानातील लोकांना सतत दुय्यम वागणूक दिली जात होती.India Pakistan Wars History निवडणुकीत शेख मुजीबुर्रहमान यांच्या पक्षाला बहुमत मिळूनही सत्ता देण्यास नकार देण्यात आला. त्यामुळे पूर्व पाकिस्तानात स्वातंत्र्य चळवळ सुरू झाली.
- ३ डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानने भारताच्या हवाई तळांवर हल्ला केला.
- भारताने प्रत्युत्तर म्हणून पूर्व व पश्चिम दोन्ही मोर्चांवर युद्ध सुरू केले.
- केवळ १३ दिवसांत भारताने निर्णायक विजय मिळवला.
या युद्धाचा परिणाम:
- १६ डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानच्या ९३,००० सैनिकांनी भारतासमोर शरणागती पत्करली.
- पूर्व पाकिस्तान स्वतंत्र होऊन बांगलादेश या नवीन देशाचा जन्म झाला.
- हे युद्ध जगातील सर्वात लहान पण निर्णायक युद्ध मानले जाते.
४. 1999 चे चौथे भारत-पाकिस्तान युद्ध (कारगिल युद्ध)
1998 मध्ये भारत आणि पाकिस्तान दोघांनीही अण्वस्त्र चाचण्या करून स्वतःला अणुशक्ती घोषित केले होते. त्यानंतर लगेचच 1999 मध्ये पुन्हा युद्ध पेटले – यालाच कारगिल युद्ध म्हणतात.
पाकिस्तानी सैनिक आणि दहशतवादी कारगिलच्या डोंगराळ भागात घुसून उंच शिखरे ताब्यात घेऊन बसले. भारतीय सैन्याने ऑपरेशन विजय सुरू करून टायगर हिलसह अनेक महत्त्वाची ठाणी परत मिळवली.
- हे युद्ध ६० दिवस चालले.
- भारताचे ५०० हून अधिक जवान शहीद झाले.
- अखेरीस भारताने कारगिल भाग पूर्णपणे स्वच्छ केला आणि विजय मिळवला.
कारगिल युद्धामुळे पाकिस्तानमध्ये राजकीय अस्थिरता निर्माण झाली. नवाझ शरीफ यांची सत्ता जाऊन परवेज मुशर्रफ यांचे लष्करी राज्य आले.
अधिकृत माहितीसाठी येथे click करा .
अशाच प्रकारच्या आणखी माहितीसाठी येथे click करा .
भारत-पाकिस्तान युद्धांचा सारांश-India Pakistan Wars History
| युद्ध वर्ष | कारण | निकाल / परिणाम |
|---|---|---|
| 1947-48 | काश्मीर प्रश्न, कबायली हल्ला | युद्धबंदी; PoK तयार |
| 1965 | ऑपरेशन जिब्राल्टर, काश्मीर तणाव | ताश्कंद करार, स्थिती तशीच |
| 1971 | बांगलादेश मुक्ती संग्राम | भारताचा विजय; बांगलादेश निर्माण |
| 1999 | कारगिल घुसखोरी | भारताचा विजय; कारगिल शिखरे परत मिळाली |
निष्कर्ष-India Pakistan Wars History
भारत आणि पाकिस्तानमधील चारही युद्धे वेगवेगळ्या कारणांनी झाली असली तरी त्यांचे मूळ काश्मीर प्रश्न, धार्मिक फूट आणि राजकीय महत्वाकांक्षा हेच होते. India Pakistan Wars History (1947-1999)या युद्धांत लाखो सैनिक व नागरीकांचे जीव गेले, अर्थव्यवस्था उद्ध्वस्त झाली आणि दोन्ही देशांमधील वैर अधिकच वाढले.
आज अण्वस्त्रधारी दोन्ही देशांमध्ये थेट युद्ध होणे धोकादायक ठरू शकते, म्हणूनच संवाद, मुत्सद्देगिरी आणि शांतता यांनाच महत्त्व दिले पाहिजे.
हा ब्लॉग केवळ माहिती व इतिहासाच्या दृष्टीने तयार करण्यात आला आहे. याचा कोणत्याही धर्म, जाती किंवा समुदायाच्या भावना दुखावण्याचा हेतू नाही.
जर तुम्हाला माहिती आवडली असेल तर ब्लॉग लाईक व शेअर करा.