Nana Patekar: Sangharshatun Ubharlela Natsamrat

Nana Patekar– चित्रकाराचा मुलगा ते सिनेसृष्टीचा ‘नटसम्राट’

भारतीय चित्रपटसृष्टीतल्या दमदार अभिनेत्यांमध्ये नाना पाटेकर हे एक प्रमुख नाव आहे. त्यांचा अभिनय हा वास्तववादी, खडतर आणि थेट हृदयाला भिडणारा असतो. मग तो परिंदामधला खलनायक असो, क्रांतिवीरमधला निडर नायक असो की वेलकमसारख्या सिनेमातील विनोदी बाज – प्रत्येक भूमिकेत नाना आपली एक वेगळी छाप सोडतात.

जन्म आणि बालपण-Nana Patekar

नाना पाटेकर यांचा जन्म १ जानेवारी १९५१ रोजी रायगड जिल्ह्यातील मुरुड-जंजिरा येथे झाला. त्यांचं खरं नाव विश्वनाथ पाटेकर असं आहे. वडील दिनकर पाटेकर हे चित्रकार व वस्त्र व्यवसायिक होते, तर आई संजना पाटेकर या गृहिणी होत्या. लहानपणापासूनच कुटुंबावर आर्थिक संकट आलं आणि त्यामुळे नानांना लहान वयातच काम करावं लागलं.

शिक्षण आणि अभिनयाची सुरुवात-Nana Patekar

प्राथमिक शिक्षण मुरुडमध्ये झाल्यानंतर नाना मुंबईत आले. त्यांनी बी.पी.एम. हायस्कूल, दादर येथे शिक्षण घेतलं. शालेय जीवनातच सांस्कृतिक कार्यक्रमांमधून त्यांच्या अभिनयाची चमक दिसू लागली. नंतर त्यांनी जे.जे. स्कूल ऑफ आर्ट्स, मुंबईतून चित्रकलेचं शिक्षण घेतलं. नाना हे उत्तम स्केच आर्टिस्ट असून त्यांनी गुन्हेगारांचे चेहरे रेखाटून पोलिसांना मदतही केली आहे.

रंगभूमीवरील कारकीर्द-Nana Patekar

नाना सुरुवातीला प्रायोगिक नाटकांत काम करू लागले. “हमीदाबाईची कोठी” या विजया मेहतांच्या नाटकातून त्यांची व्यावसायिक रंगभूमीवर एंट्री झाली. मात्र त्यांना खरी ओळख मिळाली ती “पुरुष” या नाटकामुळे. या नाटकातील विकृत व्यक्तीरेखेमुळे प्रेक्षक दचकल्याचं पाहायला मिळालं. १६ वर्षांत या नाटकाचे १८०० हून अधिक प्रयोग झाले.

अधिकृत माहितीसाठी येथे click करा .

आणखी अशाच माहितीसाठी येथे click करा .

चित्रपटसृष्टीतील प्रवास-Nana Patekar

• १९७८ मध्ये गमन या चित्रपटातून त्यांनी छोट्या भूमिकेतून पदार्पण केलं.
• १९८६ मध्ये आलेल्या अंकुशमधून नाना प्रेक्षकांसमोर ठसठशीतपणे उभे राहिले.
• परिंदा (१९८९) या चित्रपटातील “अण्णा सेठ” ही भूमिका त्यांच्या कारकिर्दीतील मैलाचा दगड ठरली. या भूमिकेसाठी त्यांना राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला.
• त्यानंतर क्रांतिवीर, तिरंगा, यशवंत, वजूद, अग्निसाक्षी या सिनेमांनी त्यांना बॉलीवूडमधील दमदार अभिनेता म्हणून स्थान दिलं.
• वेलकम (२००७) मधील उदय शंकर शेट्टी या विनोदी भूमिकेनेही प्रेक्षकांचं भरपूर मनोरंजन केलं.

दिग्दर्शन आणि लष्कराशी नातं-Nana Patekar

१९९१ मध्ये नाना यांनी प्रहार – द फायनल अटॅक या चित्रपटाचं दिग्दर्शन केलं आणि मुख्य भूमिका देखील केली. या चित्रपटासाठी त्यांनी तब्बल तीन वर्षं सैनिकी प्रशिक्षण घेतलं होतं. त्यामुळे त्यांना भारतीय लष्करात “लेफ्टनंट कर्नल” ही मानद पदवी मिळाली. एवढंच नव्हे तर १९९९ च्या कारगिल युद्धात त्यांनी मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंटसोबत प्रत्यक्ष सेवा दिली.

मराठी चित्रपटातील योगदान-Nana Patekar

हिंदीसह मराठी सिनेमातही नानांनी अमूल्य योगदान दिलं आहे. देऊळ, पक पक पकाक, नटसम्राट यांसारख्या सिनेमांतून त्यांनी मराठी प्रेक्षकांची मने जिंकली. नटसम्राट मधील गणपतराव वेलवलकर ही भूमिका मराठी रंगभूमीच्या इतिहासात अजरामर ठरली.

सामाजिक कार्य-Nana Patekar

नाना पाटेकर हे केवळ कलाकार नाहीत तर एक संवेदनशील समाजसेवक आहेत. २०१५ मध्ये मकरंद अनाजपुरेसोबत त्यांनी NAM फाऊंडेशन ची स्थापना केली. या संस्थेतून शेतकऱ्यांना आर्थिक, वैद्यकीय व मानसिक आधार दिला जातो. दुष्काळग्रस्त भागात मदत पोहोचवणं, शेतकऱ्यांच्या आत्महत्येवर उपाय शोधणं, हे त्यांचं ध्येय आहे.

वैयक्तिक आयुष्य-Nana Patekar

नाना यांनी १९७८ मध्ये नीलकांती पाटेकर यांच्याशी विवाह केला. त्यांना दोन मुले झाली, मात्र मोठा मुलगा लहान वयातच वारला. नंतर मल्हार हा मुलगा झाला. कालांतराने पती-पत्नीमध्ये मतभेद झाले आणि ते वेगळे राहू लागले.

पुरस्कार आणि सन्मान-Nana Patekar

• राष्ट्रीय पुरस्कार – परिंदा (१९८९), क्रांतिवीर (१९९५), अग्निसाक्षी (१९९७)
• फिल्मफेअर आणि इतर अनेक चित्रपट पुरस्कार
• मराठी चित्रपटांसाठी विशेष पुरस्कार (नटसम्राट)
• भारतीय लष्कराकडून मानद “लेफ्टनंट कर्नल” पदवी

Nana Patekar -यांचेकडून आजची तरूण पिढीने काय घ्याव ………………

नाना पाटेकर यांचा स्वभाव जितका थेट, तितकाच साधेपणाने भरलेला आहे. त्यांनी कधीच ग्लॅमरच्या मागे धाव घेतली नाही. आयुष्यभर त्यांनी स्वतःला एक कलाकार म्हणून प्रामाणिक ठेवले. त्यांचा अभिनय हा केवळ प्रेक्षकांचे मनोरंजन करण्यापुरता मर्यादित नाही तर समाजाला जागवण्याचे कामदेखील करतो. “प्रहार” या त्यांच्या दिग्दर्शित चित्रपटात त्यांनी सैन्याच्या जीवनशैलीचे वास्तवदर्शन घडवले आणि सामान्य नागरिकांनाही शिस्तीचे महत्त्व पटवून दिले.

त्यांच्या संवादफेकीची शैली, चेहऱ्यावरचा राग, डोळ्यातील भाव आणि वेगळा आवाज यामुळे ते प्रत्येक भूमिकेत जीव ओतताना दिसतात. “पार्टी”, “आक्रोश”, “परिंदा”, “क्रांतिवीर” पासून “नटसम्राट” पर्यंत प्रत्येक चित्रपटात त्यांनी नवनवीन पैलू साकारले. विशेष म्हणजे, वय वाढत असतानाही त्यांनी वयाला साजेश्या भूमिका स्वीकारून प्रेक्षकांना नेहमीच भावनिकदृष्ट्या जोडून ठेवले.

फक्त पडद्यावरच नाही तर पडद्यामागेही त्यांचे व्यक्तिमत्त्व तितकेच प्रभावी आहे. शेतकऱ्यांसाठी त्यांनी “नाम फाउंडेशन” ची स्थापना केली आणि दुष्काळग्रस्त भागात मदतीचा हात पुढे केला. लाखो रुपये देणगी देऊन त्यांनी दाखवून दिले की खरा नायक हा केवळ रुपेरी पडद्यावर नसतो तर समाजासाठी काम करणारा असतो.

आजच्या तरुण पिढीला नाना पाटेकर यांची जीवनकहाणी सांगते की — मेहनत, चिकाटी आणि प्रामाणिकपणा असेल तर अगदी सामान्य घरातील मुलगाही “नटसम्राट” बनू शकतो.

निष्कर्ष

नाना पाटेकर म्हणजे फक्त अभिनेता नाही तर समाजाचा आवाज आहे. त्यांच्या अभिनयातून साध्या माणसाचा राग, वेदना आणि संघर्ष प्रकट होतो. ते खऱ्या अर्थाने मातीतले नायक आहेत. रंगभूमी, चित्रपटसृष्टी आणि समाजकार्य या तिन्ही क्षेत्रात त्यांनी दिलेलं योगदान अमूल्य आहे.