TET exam: सर्वोच्च न्यायालयाचा ऐतिहासिक निर्णय

sc Nirnay ! सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”

या विषयाची सविस्तर माहिती आमच्या Smart Bharat Manch वर वाचा.”

प्रस्तावना-TET exam

भारतातील शिक्षण व्यवस्था सतत बदलत्या काळानुसार सुधारत आली आहे. शिक्षक हा शिक्षण व्यवस्थेचा कणा असल्याने त्यांची गुणवत्ता व पात्रता अत्यंत महत्त्वाची ठरते. विशेषतः प्राथमिक शिक्षणाच्या टप्प्यावर, जेथे विद्यार्थ्यांचे पायाभूत शिक्षण मजबूत केले जाते, तिथे शिक्षकांची निवड हा फार गंभीर विषय आहे. याच संदर्भात शिक्षक पात्रता परीक्षा (TET) हा निकष काही वर्षांपूर्वी लागू करण्यात आला होता.TET सर्वोच्च न्यायालयाचा ऐतिहासिक निर्णय सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.” मात्र, TET अनिवार्य असावे का, ते अल्पसंख्याक संस्थांनाही लागू होईल का, तसेच आधीच सेवेत असलेल्या शिक्षकांच्या पदोन्नतीवर त्याचा परिणाम काय, या प्रश्नांवर गेली अनेक वर्षे वाद सुरु होते. अखेर २०२५ साली सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निर्णयामुळे या संदर्भातील अनेक शंका स्पष्ट झाल्या आहेत.

न्यायालयीन संघर्षाची पार्श्वभूमी

अंजुमन इशाअत-ए-तालीम ट्रस्ट, असोसिएशन ऑफ उर्दू एज्युकेशन सोसायटीज, तसेच इतर काही शैक्षणिक संस्थांनी सरकारच्या निर्णयांना आव्हान दिले होते. महाराष्ट्र, तमिळनाडू यांसारख्या राज्यांमध्ये झालेल्या प्रकरणांनी वेगळे पैलू पुढे आणले. त्यामुळे एकूणच TETची व्याप्ती, लागू क्षेत्र आणि परिणाम यावर देशपातळीवर एकसंध निर्णय घेणे अत्यावश्यक बनले होते.

सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय-

सर्वोच्च न्यायालयाने स्पष्ट केले आहे की 2011 नंतर नियुक्त झालेले किंवा होणारे सर्व शिक्षक TET exam उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे. TET हा राष्ट्रीय शिक्षक पात्रता निकष आहे आणि तो NCTE Official Website द्वारे ठरवला जातो. यामुळे शिक्षकांची गुणवत्ता आणि विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणाची पातळी अधिक उंचावण्यास मदत होईल.

सर्वोच्च न्यायालयातील मुद्दे

या सर्व अपीलांमधून सर्वोच्च न्यायालयासमोर काही मूलभूत प्रश्न उभे राहिले. पहिला प्रश्न होता – TET ही केवळ पात्रता परीक्षा आहे का की ती किमान पात्रता म्हणून बंधनकारक आहे? दुसरा प्रश्न होता – “नियुक्ती” या शब्दात पदोन्नतीचाही समावेश होतो का? तिसरा प्रश्न होता – २०११ पूर्वी नियुक्त झालेल्या शिक्षकांनाही TET बंधनकारक करणे योग्य आहे का? सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”चौथा प्रश्न अल्पसंख्याक संस्थांच्या अधिकारांशी निगडीत होता, तर पाचवा प्रश्न निवृत्तीच्या जवळ आलेल्या शिक्षकांना दिलासा द्यावा का, यासंबंधी होता.

नियुक्तीसाठीTET examबंधनकारक

सर्वोच्च न्यायालयाने स्पष्ट केले की TET ही फक्त पात्रता परीक्षा नसून ती RTE अधिनियमाच्या कलम २३ अंतर्गत इयत्ता १ ते ८ पर्यंतच्या शिक्षकांच्या नियुक्तीसाठी किमान पात्रता आहे.सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.” शिक्षकांकडे पदवी, पदविका किंवा इतर शैक्षणिक पात्रता असली तरी TET उत्तीर्ण नसेल, तर त्यांची नियुक्ती वैध ठरणार नाही. या निर्णयाने शिक्षक भरती प्रक्रियेत पारदर्शकता व गुणवत्ता या दोन्ही गोष्टींना अधोरेखित केले.

पदोन्नतीसाठीही TET exam आवश्यक

न्यायालयाने “नियुक्ती” या शब्दाचा व्यापक अर्थ लावला आणि त्यात पदोन्नतीचाही समावेश केला. याचा अर्थ असा की, सेवेत असलेले शिक्षक जर उच्च पदावर पदोन्नती मिळवू इच्छित असतील, तर त्यांना TET उत्तीर्ण असणे बंधनकारक ठरेल सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.” अन्यथा त्यांना केवळ सेवेत राहता येईल, परंतु पदोन्नतीची संधी मिळणार नाही. या निर्णयामुळे शिक्षण क्षेत्रात कार्यरत असलेल्या हजारो शिक्षकांवर थेट परिणाम होणार आहे.

२०११ पूर्वी नियुक्त शिक्षकांची स्थिती

TET अनिवार्य होण्यापूर्वी नियुक्त झालेल्या शिक्षकांबाबत सर्वाधिक वाद होता. न्यायालयाने स्पष्ट केले की त्यांनाही TET उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे. मात्र, निवृत्तीच्या पाच वर्षांपेक्षा कमी कालावधी उरलेल्या शिक्षकांना मर्यादित दिलासा देण्यात आला. सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”त्यांना TET exam शिवाय सेवेत राहता येईल, परंतु त्यांना पदोन्नती मिळणार नाही. दुसरीकडे, ज्यांच्या सेवेत पाच वर्षांपेक्षा जास्त कालावधी उरलेला आहे, त्यांनी दोन वर्षांच्या आत TET उत्तीर्ण करणे बंधनकारक ठरेल. अन्यथा त्यांना सक्तीची निवृत्ती दिली जाईल.

अल्पसंख्याक संस्थांचा प्रश्न

संविधानातील कलम ३०(१) अंतर्गत अल्पसंख्याकांना त्यांची स्वतःची शैक्षणिक संस्था स्थापन व चालवण्याचा अधिकार आहे. या अधिकाराचा आधार घेत अल्पसंख्याक संस्थांनी असा दावा केला होता की त्यांना शिक्षक नेमणुकीत सरकार अडथळा करू शकत नाही. मात्र न्यायालयाने म्हटले की मुलांना गुणवत्तापूर्ण शिक्षण देणे ही राज्याची जबाबदारी आहे. जर TET exam उत्तीर्ण न झालेल्या शिक्षकांना नियुक्त करण्याची मुभा दिली, तर विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणाच्या हक्कावर गदा येईल. सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”त्यामुळे हा मुद्दा अधिक मोठ्या संविधान पीठाकडे सोपवण्यात आला असून अंतिम निर्णय तिथे होणार आहे.

निवृत्तीच्या जवळ असलेल्या शिक्षकांना दिलासा

दीर्घकाळ सेवा केलेल्या आणि निवृत्तीच्या टप्प्यावर असलेल्या शिक्षकांना एकदम नोकरीतून बाहेर काढल्यास मोठा सामाजिक प्रश्न निर्माण होईल, हे न्यायालयाने मान्य केले. त्यामुळे पाच वर्षांच्या आत निवृत्त होणाऱ्या शिक्षकांना TET शिवाय सेवेत राहण्याची मुभा देण्यात आली आहे.सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसारTET examउत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.” मात्र, त्यांना पदोन्नती मिळणार नाही. दुसरीकडे, तरुण शिक्षकांसाठीTET examउत्तीर्ण होणे अनिवार्य असल्याने शिक्षण व्यवस्थेत गुणवत्ता टिकून राहील.

महाराष्ट्रातील परिणाम

या निर्णयाचा महाराष्ट्रावर मोठा परिणाम होणार आहे. ZP शाळा, नगरपालिका शाळा, अनुदानित व बिगरअनुदानित शाळांमधील सर्व शिक्षकांना TET उत्तीर्ण असणे बंधनकारक झाले आहे. HRMS व सेवापुस्तकाच्या तपासणीतून कोणते शिक्षक TET examउत्तीर्ण आहेत आणि कोण नाहीत, याची यादी तयार करावी लागणार आहे सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET उत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”पदोन्नती प्रक्रियेत TET प्रमाणपत्र ही अनिवार्य अट करण्यात येणार आहे. त्यामुळे हजारो शिक्षकांना TET उत्तीर्ण करण्यासाठी प्रयत्न करावे लागतील.

निष्कर्ष

सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET examउत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”सर्वोच्च न्यायालयाचा हा निर्णय भारतीय शिक्षण व्यवस्थेत एक ऐतिहासिक टप्पा मानला जाईल. यामुळे शिक्षकांच्या नियुक्ती व पदोन्नती प्रक्रियेत निश्चित निकषांची अंमलबजावणी होणार आहे. TET उत्तीर्ण नसेल तर नोकरी व पदोन्नती या दोन्ही बाबतीत अडथळे येणार आहेत. विद्यार्थ्यांना गुणवत्तापूर्ण शिक्षण मिळावे हा या निर्णयामागील मूळ हेतू आहे. आता सर्व शिक्षकांनी TET उत्तीर्ण होणे ही आपली जबाबदारी मानून त्यासाठी तयारी करणे आवश्यक आहे. शिक्षण व्यवस्थेत गुणवत्ता व शिस्त प्रस्थापित करण्यासाठी सर्वोच्च न्यायालयाचा हा निर्णय अत्यंत महत्त्वाचा आणि दूरगामी परिणाम करणारा ठरणार आहे.

निर्णय केवळ शिक्षक भरतीपुरता मर्यादित नसून भारताच्या शिक्षण क्षेत्राच्या दर्जाला उंचावण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या ऐतिहासिक निकालानुसार TET examउत्तीर्ण होणे आता शिक्षक नियुक्ती आणि पदोन्नतीसाठी बंधनकारक झाले आहे. जाणून घ्या याचा सर्व शाळा व शिक्षकांवर काय परिणाम होणार आहे.”यामुळे शिक्षकांनी आपली तयारी अधिक काटेकोर करावी लागणार आहे. या संदर्भातील अधिकृत माहिती व प्रेस नोट Press Information Bureau वर प्रसिद्ध करण्यात आली आहे.

अशा आणखी महत्त्वाच्या शिक्षण क्षेत्रातील बातम्या व अपडेट्ससाठी आमच्या Smart Bharat Manch ला भेट द्या.”